Wojsko wkroczyło do Moskwy

28 sierpnia 1610 r. wojsko polskie pod dowództwem hetmana Żółkiewskiego wkroczyło do Moskwy. Po obsadzeniu polską załogą Kremla hetman wielki koronny Stanisław Żółkiewski podpisał z bojarami rosyjskimi układ, mocą którego królewicz Władysław został ogłoszony carem Rosji.

Stanisław Żółkiewski herbu Lubicz (1547–1620), wojewoda kijowski, hetman i kanclerz wielki koronny był pradziadem króla Jana III Sobieskiego. W 1595 r. uczestniczył w zwycięskiej bitwie pod Cecorą, w roku następnym stłumił powstanie kozackie Semena Nalewajki, którego pokonał w bitwie na uroczysku Sołonica.

Dowodził wyprawą do Mołdawii i bitwą pod Ploeszti w 1600 roku. Zwycięstwo umożliwiło mu osadzenie na tronie hospodarskim przyjaznego Polsce Symeona Mohyły. Od 1601 r. prowadził działania przeciw Szwedom w Inflantach, zdobywając Wolmar i Biały Kamień oraz zwyciężając w bitwie pod Rewlem. W 1606 r. rozbił czambuły tatarskie nad Udyczem. W czasie rokoszu sandomierskiego stanął po stronie króla i 5 lipca 1607 r. pokonał rokoszan pod Guzowem.

W 1608 r. awansował na wojewodę kijowskiego. Od 1609 r. uczestniczył w wojnie moskiewskiej. Brał udział w oblężeniu Smoleńska, a 4 lipca 1610 r. w bitwie pod Kłuszynem pokonał siedmiokrotnie liczniejsze oddziały Dymitra Szujskiego oddziałem 2700 husarzy, wspomaganych przez 200 piechurów. Armia rosyjska liczyła 30 tys. żołnierzy.

Po zwycięstwie zmusił bojarów moskiewskich do wyboru królewicza Władysława na cara. Stało się to 28 sierpnia 1610 poprzez podpisanie w Moskwie z bojarami rosyjskimi układu, mocą którego królewicz Władysław został ogłoszony carem Rosji.

Na sejmie w 1611 roku hetman prezentował królowi i izbie poselskiej zdobyte sztandary moskiewskie i zdetronizowanego cara Wasyla Szujskiego i jego braci, którzy złożyli hołd polskiemu królowi Zygmuntowi III Wazie.

Fakt ten do dziś jest uwieczniony na zachodniej tablicy zamocowanej na Kolumnie Zygmunta w Warszawie na Placu Zamkowym, która powstała z marmuru chęcińskiego wydobytego w kamieniołomie Czerwona Góra pod Kielcami. Napis brzmi:

„Zygmunt III na mocy wolnych wyborów król polski, z tytułu dziedziczenia, następstwa i prawa – król Szwecji, w umiłowaniu pokoju i w sławie pierwszy pomiędzy królami, w wojnie i zwycięstwach nieustępujący nikomu, wziął do niewoli wodzów moskiewskich, stolicę i ziemie moskiewskie zdobył wojska rozgromił, uzyskał Smoleńsk, złamał pod Chocimiem potęgę turecką, przez 44 lata panował, 44. z szeregu królów, dorównał w chwale wszystkim, albo zgarnął całą„.

Samą scenę hołdu ruskiego uwiecznił na dwóch płótnach Jan Matejko. Pierwszy obraz z roku 1853 nosi tytuł „Carowie Szujscy wprowadzeni przez Żółkiewskiego na sejm warszawski przed Zygmunta III” obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Drugi obraz to „Carowie Szujscy na Sejmie Warszawskim” z 1892 roku można go zobaczyć w muzeum Domu Jana Matejki w Krakowie.

Na obrazie przedstawiono sejmową salę, w której na szkarłatnym tronie z Białym Orłem siedzi w otoczeniu senatu i dworu król Zygmunt III Waza w koronacyjnym stroju. Przed nim stoi hetman Stanisław Żółkiewski i wskazuje na carów Szujskich. Jeden z nich pada na kolana i czołem uderza w posadzkę, drugi pochyla się w głębokim ukłonie.

Hetman Żółkiewski zginął 6 października 1620 roku pod Cecorą w czasie odwrotu po walce z wojskami tureckimi, odmawiając ucieczki z pola bitwy.

Rok 2020 na mocy uchwały Sejmu RP został ustanowiony Rokiem Hetmana Stanisława Żółkiewskiego.